Tên di sản : Đền thờ Tiến sĩ họ Lê Khả (Lê Khả Trù – Lê Khả Trinh)
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 297/QĐ-VHTT
Giới thiệu
Đền thờ Lê Khả được xây dựng giữa khu dân cư thôn Phúc Triền, xã Đông Thanh, trên thửa đất số 383, với tổng diện tích là 780m2. Đền hướng Đông.
Phía Đông giáp thửa đất số 378T/554 và thửa 385T/1050..
Phía Tây giáp thửa đất 384T/308; 375T/680; 372T/850.
Phía Nam giáp thửa đất 384T/308 và thửa đất 385T/1050.
Phía Bắc giáp thửa đất 376T/84 và 377T/200.
Diện tích xây dựng: chiều dài 12m; chiều rộng 7,4m; diện tích là 88,8m2, được phân theo 5 gian không đều nhau. Gian thứ nhất rộng 2,6m; gian thứ hai 2,20m; gian thứ ba (gian giữa) rộng 2,41m; gian thứ tư rộng 2,5m. Tư cột cái đến cộc cái rộng 2,22m; cột cái đến cột quân sau 1,57m; cột quân đến tường hậu 1,21m; cột cái đến cột quân trước 1,57m; từ cột quân ra hiên trước rộng 0,74m. Diện tích xây dựng gần 90m2.
Cấu trúc vì kèo:
Cấu trúc vì kèo theo hai loại: Hai vì giữa giống nhau, bốn vì bên giống nhau.
Hai vì giữa: Kiểu giá chiêng kẻ chuyền, trốn cột cái sau, dừng ở cột cái trước, trốn cột quân trước, chỉ có 4 cột: cột hiên sau, cột quân sau, cột cái trước, cột hiên trước, có con ngang từ cột cái ra cột hiên trước. Khoảng cách từ cột cái đến cột hiên sau là 1,25m. Cột quân đến cột cái trước 3,8m; cột cái đến cột hiên trước 1,57m; cột hiên ra cột hiên 0,8m. Tổng cộng chiều ngang ngôi nhà là 7,4m; cột cái cao 3,9m; cột quân cao 3m, cột hiên cao: 2,4m.
Bốn vì bên: Có cấu trúc giống nhau: giá chiêng chồng rường trước, kẻ chuyền sau, cả trước và sau đều trốn cột quân có trụ và con ngang trước sau.
Phía trước có bảy hiên để ra hiên, có các khoảng cách: cột cái đến cột cái 2,6m; cột cái đến cột hiên trước 1,57m; cột hiên ra cột hiên 0,8m; cột cái đến cột hiên sau 2,17m.
Đây là kiểu kiến trúc khá đặc biệt.
Dùng cửa của cột cái trước để ra hiên cho rộng phục vụ việc sử dụng.
Trốn cột cái sau, giữa phục vụ bày đặt cho rộng lòng nhà.
Ở vì hồi lại trốn hai cột quân.
Nhà rui, mè gỗ lim, lợp ngói vẩy.
Các bức rường chạm trổ tinh vi, các bức xuân hoa trước sau, chạm trổ hoa lá và chim thú, đường nét uyển chuyển. Cửa bức bàn cổ.
Đồ thờ:
Đại tự “Tiến sĩ đường” (nghĩa là nhà thơ – đền thờ Tiến sỹ).
Đôi câu đối: Hương án gỗ thờ sơn son thếp vàng thời Lê.
Ở 4 góc hương án có 4 con Nghê gỗ - chạm trổ cầu kỳ, đường nét trau chuốt. Các khuôn của Hương án chạm triện trúc hoa long, hoa lá.
Hai kiếm gỗ thờ; long ngai giao ỷ thần vị; Đôi chân nến cao; Đôi chân nến vừa; Đôi đài lớn; Mâm mịch; Bình hương sứ; Mâm bồng; Mâm bồng,…Đặc biệt có 3 tấm bia cỡ lớn.
Tấm thứ nhất: Cao 1,1m; rộng 0,7m; dày 0,15m viết chữ hai mặt, dựng thời Tự Đức; ca ngợi công đức của vị tiên hiền họ Lê Khả.
Tấm thứ hai: Cao 1m; rộng 0,6m; dày 0,18m viết chữ hai mặt, dựng thời Tự Đức, ca ngợi công đức của Lê Khả Trinh là một vị tướng sĩ làm quan thanh liêm.
Tấm thứ ba: Viết về Lê Khả Trù, bia cao 1,5m; rộng 0,9m; dày 0,18m, bia hai mặt dựng thời Tự Đức, ca ngợi công đức của Lê Khả Trù và ghi công đức của dòng họ Lê Khả.
Nhìn chung, với nguồn tư liệu của di tích đền thờ Tiến sỹ họ Lê Khả còn tồn tại đến nay là nguồn tư liệu hiếm hoi. Song với nội dung được ghi cụ thể trong 3 tấm bia đá đã nói lên cụ thể các giai đoạn lịch sử phát triển của họ Lê Khả. Với khuôn viên của “Tiến sỹ Đường” còn tồn tại đến nay cùng với các hiện vật trong di tích là một việc làm rất có ý nghĩa để chúng ta đi ngược dòng lịch sử. Qua khảo sát thực tế, hiện còn tản mát trong dân một số đại tự, bia ký, câu đối chưa thu thập về được. Nguồn tư liệu chữ viết trên giấy đã bị mục nát. Hiện còn hai đạo sắc phong cho Lê Khả Vĩ và Lê Khả Thán.